نخستین پلنگ ایرانی از اروپا به ایران آمد

نخستین پلنگ ایرانی از اروپا به ایران آمد

برنامه اروپایی گونه‌های در معرض خطر  (European Endangered Species Programme, EEP) در حال حاضر از ۹۰ پلنگ ایرانی در ۴۳ موسسه مختلف نگهداری می‌کند. این برنامه دو هدف اصلی برای حفاظت از پلنگ‌های ایرانی دارد که به ترتیب عبارت است از بهبود ساختار ژنتیکی جمعیت آن‌ها از طریق معرفی موسسات جدید و دوم ارتقاء کیفیت زیستی پلنگ‌هایی که تحت نظارت این مجموعه نگهداری می‌شوند. در حال حاضر دو پلنگ ایرانی باغ‌وحش تهران، عضو این برنامه هستند اما به تازگی یک پلنگ ایرانی دیگر هم از اروپا به این مجموعه اضافه شده که در این مقاله شما را با این مهمان اروپایی ایرانی‌الاصل باغ‌وحش تهران آشنا خواهیم کرد.

خانواده‌ای که شکل نگرفت

در سال ۲۰۱۴ میلادی برنامه اروپایی گونه‌های در معرض خطر، دو پلنگ ایرانی باغ‌وحش تهران (ریکا، فرد نر و کیجا، فرد ماده) را به برنامه حفاظتی خود وارد کرد. ریکا، پلنگ نر ایرانی باغ‌وحش تهران است که در سال ۱۳۸۰ و در حالی که توله‌ای کوچک و آسیب‌پذیر بیش‌ نبود، توسط مردم محلی پارک ملی پابند واقع در استان مازندران پیدا شد. علت جدایی‌ ریکا از مادرش هنوز مشخص نیست و گذشته‌ این پلنگ همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. محیط‌بانان با فرض اینکه مادر این توله توسط انسان کشته شده، توله پلنگ را به پاسگاه محیط‌بانی منتقل کرده و در آنجا یکی از محیط‌بانان به نام آقای شیردل مسوولیت نگهداری‌اش را برعهده می‌گیرد. محیط‌بان شیردل این توله را ریکا نام‌گذاری می‌کند که در زبان محلی به معنی پسر است. ریکا حدود ۸ ماه در نزد محیط‌بان شیردل می‌ماند و پس از آن از طریق سازمان حفاظت از محیط‌زیست به باغ‌وحش تهران منتقل می‌شود. ریکا که دندان‌های نیش پایین را به دلایل نامعلومی از دست داده بود و درد زیادی را تحمل می‌کرد، پس از ۴ بار جراحی بالای ۸ ساعت در نهایت دو دندان مصنوعی در فک زیرین به دست آورد و اکنون پس از قریب ۴ سال از نظر بلع هیچ‌گونه مشکلی ندارد. جراحی موفق دندان ریکا حاصل همکاری یک تیم پزشکی ایرانی بود و کسب جوایز بین‌المللی را نیز برای کشورمان به دنبال داشت.

و اما کیجا، پلنگ ماده ایرانی باغ‌وحش تهران که در بهمن ماه سال ۱۳۹۰ در تله‌های سیمی کشاورزان در اطراف گرگان به دام افتاد. این پلنگ زیبا از ناحیه دست چپ دچار آسیب جدی و سپس عفونت شد که در نهایت نیز قطع عضو آسیب‌دیده را به دنبال داشت. ریکا و کیجا مدت‌هاست که توسط دامپزشک ارشد باغ‌وحش تهران کنترل می‌شوند اما متاسفانه نزدیکی آن‌ها تاکنون منجر به زادآوری موفق نشده است. در ماه فوریه سال ۲۰۱۷، دکتر ایمکه لودرز (Imke Lueders) از دانشگاه برلین آلمان و مرکز تحقیقاتی حیات‌وحش (Leibniz Institute of Zoo and Wildlife Research) این دو پلنگ رو به طور دقیق معاینه کرد. دکتر لودرز و همکارش از ریکا نمونه اسپرم گرفته و کیجا را نیز به طور دقیق سونوگرافی کردند. ریکا در حال حاضر ۱۸ سال سن دارد و بنابر فهرست زادآوری برنامه اروپایی گونه‌های در معرض خطر، یکی از پیرترین پلنگ‌های ایرانی در دنیاست. آسیب‌های دندانی، مشکلات کلیوی، سرطان‌ها و در نهایت مشکلات قلبی به ترتیب بیش‌ترین نقش را در کاهش طول عمر پلنگ‌ها دارند. اما برخلاف ریکا که از نظر سنی به دوران کهولت نزدیک شده، کیجا همچنان امکان بارداری دارد و در ضمن حفظ ذخیره ژنتیکی هر فرد از پلنگ‌ها به عنوان گونه در معرض خطر امری حیاتی است لذا کارشناسان به این جمع‌بندی رسیده‌اند که حضور یک فرد نر جدید می‌تواند کمک موثری در راستای حفاظت از این ذخیره ژنتیکی خارق‌العاده باشد.

گاسپار وارد می‌شود

گاسپار، یک پلنگ نر ایرانی ۷ ساله است که از باغ‌وحش لیسبون پرتغال به باغ‌وحش تهران منتقل شده است. باغ‌وحش لیسبون، پرتغال (Lisbon Zoo)  که یکی از شناخته‌شده‌ترین باغ‌وحش‌های دست‌اندرکار حفاظت از پلنگ‌های ایرانی است، پیش‌تر نیز یک جفت پلنگ ایرانی را به روسیه اهداء کرد که این جفت نیز به دلیل زادآوری موفق پلنگ‌ها در پارک ملی سوچی چهار سال پیش در صدر خبرها جای گرفتند. لازم به ذکر است که پلنگ‌های ایرانی پیش‌تر در روسیه منقرض شده بودند اما هم‌اکنون یک برنامه جدی حفاظتی به منظور معرفی مجدد آن‌ها در این کشور در دست انجام است.

جدول اطلاعاتی در دنیا ۹ زیرگونه از پلنگ‌ها وجود دارد که یک مورد در کل قاره آفریقا و ۸ زیرگونه دیگر نیز در آسیا شناخته شده‌اند. از این تعداد دو مورد با نام‌های پلنگ عربی و پلنگ ایرانی تنها در خاورمیانه پراکنش دارند. پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) در حدفاصل افغانستان تا عراق زیست می‌کند و یکی از زیرگونه‌های منحصربه فرد در نوع خود است. مطالعات مورفولوژیک دکتر ایگور خوروزیان از دانشگاه جورج آگوست گوتینگن آلمان و همکارانش شناسایی زیرگونه پلنگ‌های غرب ترکیه (tulliana) و زیرگونه (sindica) که در پاکستان و احتمالا بخش‌هایی از افغانستان و ایران زیست می‌کند را به دنبال داشت. از این دو زیرگونه نزدیک به ایران با نام (Panthera pardus ciscaucasica) یاد می‌شود که در اصل با پلنگ ایرانی موسوم به (saxicolor) مترادف است.

دیجی‌کالا مگ...